تعمیرات ساز ، تعویض پوست ،سیم کشی و پرده بندی انواع ساز

امروز میخواهیم یک گفت و گوی مفصلی درباره تعمیرات ساز و انواع آن داشته باشیم ، چون به هر حال وقتی آموزش موسیقی و هر سازی را شروع میکنید ابتدا باید نحوه نگه داری ، نحوه استفاده و چگونگی تعمیرات سازتون رو بدونید. پس با دقت خواندن این مقاله را ادامه دهید.

تعمیرات ساز به چه معناست ؟ چرا باید ساز خود را تعمیر کنیم ؟

به هرگونه بازسازی ، نوسازی ، دوراه سازی و اصلاح ساز که باعث استفاده بهتر و مجدد از ساز شود تعمیرات ساز میگوییم. نکته قابل توجه آن است که تعمیرات ساز نه فقط در موقع خرابی یا از کار افتادگی ابزار موسیقایی بلکه مواقعی که میخواهیم استفاده حداکثری از ابزار خودمون داشته باشیم هم اتفاق می افتد.

معایب و رفع اشکال در هر سازی متفاوت است که در بخش بعدی به انواع تعمیرات در ساز های مختلف میپردازیم. دقت کنید ببنید که کدام یک از آن ها مورد نیاز شما هستند.

تعمیرات تنبک و انواع ایراد های متداول در این ساز

برخی از مشکلات و ایرادات مرسوم در ساز ها به شرح ذیل است:

اشکال در پوست ساز

در بسیاری از ساز های سنتی ، پاپ و کلاسیک ساز ها از یک پوست برای تولید صدا، حفظ و افزایش طنین استفاده میکنند.موقع پاره شدن پوست یا بد صدا شدن ساز باید پوست تعویض شود یا همان پوست مجدد به روی دهنه ساز کشیده شود.مثل تعویض پوست تنبک یا تار.

تَرَک یا شکستگی روی بدنه ساز

به طور کلی دو مورد تَرَک یا شکستگی را میتوان روی بدنه ساز در نظر گرفت.

• شکستگی ها و تَرَک های عمیق
• خطوط و تَرَک های سطحی

اگر ساز شما بر اثر یک حادثه دچار شکستگی های طویل و عمیق شده است باید از تکنیگ گُوه کاری برای رفع این ایراد استفاده کنید. یعنی یک تکه چوب به شکل شکستگی ببرید و خیلی دقیق در داخل شکستگی قرار دهید و با چسب چوب و خاک اره اطراف آن را پر کنید.

اگر هم ترک سطحی باشد بهتر است یک ملاط ساخته شده از خاک اره و چسب چوب تهیه کنید و داخل تَرَک را پر کنید یا از انواع بتونه استفاده کنید. باید با یک سطح صاف ، مقداری از ملاط را روی ترک ها بکشید به صورتی که برجستگی روی ساز باقی نماند.البته ساخ ملاط کار چالش بر انگیزی است زیرا نسبت ملاط برای هر چوبی متفاوت است و ممکن است نتوانید ملاط استانداردی را تهیه کنید.

در آخر در هر دو روش باید روی تعمیرات سمباده، رنگ و پولیش بخورد تا نشانه یی از تعمیرات باقی نماند و ساز نمای صاف و زیبای خود را حفظ کند.

نکته قابل ذکر این است که تعمیرات ساز بسیار فنی است و به ابزار مختلفی نیاز دارد علاوه بر آن لازم است هر بخش به صورت حرفه ای انجام شود وگرنه ممکن است منجر به شرایط خیلی بدتری شود. به همین دلیل توصیه میکنیم که اگر ساز شما دچار ایرادات فنی است به یک متخصص مراجعه کنید که تجربه کافی را داشته باشد.

گشاد کردن سوراخ نفیر تنبک

شاید پیش آمده باشد که شما چندین بار پوست تنبک خود را عوض کرده باشید ولی باز هم صدای مورد نظر را نگرفته باشید. با توجه کنید که اگر نفیر تنبک تنگ باشد ، طنین مورد نظر از ساز خارج نمیشود..

برای گشاد کردن سوراخ نفیر از مقار و یک چکش استفاده کنید. حواستان را جمع کنید که بدنه ساز مورد شکستگی قرار نگیرد. اگر تجربه کافی را ندارید به یک متخصص تعمیرات مراجع کنید

تعمیرات تار و سه تار ، چگونگی رفع آن ها

تعویض پرده تار و سه تار

معمولا بعد از مدتی استفاده از تار و سه تار ممکن از پرده گذاری ساز جا به جا شود و ساز شوع به گز زدن کند.باید پرده ها تعویض شوند و جای های تار و سه تا هم کنترل و فیکس شود.

پرده ساز ها یا از جنس روده گوسفند است یا از پلیمری (آلیاژی از پلاستیک). فرق چندانی ندارد که از چه نوع پرده استفاده میکنید ، بیشتر روی فاصله پرده ها تمرکز کنید که دقیقا اندازه استاندارد باشد وگرنه ساز شما صدا ی گِزی خواهد داشت.

تعویض پوست تار

پوست تار بسیار نازک و ظریف است و خیلی راحت ممکن است پاره شود.در صورت پاره شدن باید یک تکه دیگر پوست خریداری شود و با چسب یا سریش روی دهنه کاسه تار کشیده شود. این کار به تجربه و ظرافت زیادی نیاز دارد. توصیه میکنیم که به متخصص این کار رجوع کنید.

رفع گزی در ساز تار و سه تار

به دلیل پرده گذاری اشتباه (نازک به ضخیم نبودن) و عدم گونیا بودن سطح دسته با کاسه یا مشکل خرک ساز.هر کدام از این معایب قابل رفع میباشد ولی نیاز دارد به خرید و تعویض یا یک باز سازی مجدد روی ساز. به طور مثال اگر دسته ساز گونیا نباشد باید دسته از کاسه جدا شود و مجدد و اصولی به هم اتصال یابند.یا باید یک خرک متناسب تهیه کنید و با خرک فعلی جا به جا کنید.

تعویض سیم تار و سه تار ، سیم کشی

در صوردت در رفتن سیم تار یا سه تار باید سیم تعویض و بعد از تعویض آن باید کوک شود تا ساز آماده استفاده مجدد باشد. در تعمیرات تار و سه تار این مشکل بیشترین سهم را دارد و علت آن هم کهنه شدن سیم ها یا چرخاندن ناگهانی دسته کوک است که باعث پارگی سیم میشود.

تعمیرات ساز سنتور و مشکلات ممکن برای سنتور نوازان

تعویض سیم ها ، خرک ها و ساچمه ها

یکی مشکلات متداول در سنتور تعویض سیم ها و خرک ها و ساچمه هاست و چون تعداد هر کدام زیاد است کار بسیار طولانی و طاقت فرسایی است. علاوه بر آن نیاز به تخصص نیز دارد. اگر صدای ساز شما خوب نیست حتما این از یک مشاور مشورت بگیرید و ببنید آیا نیاز به تعویض سیم ها دارید یا خیر.

بعد از تعویض ساچمه ها و خرک و سیم کشی مجدد حتما نیاز به کوک کردن اصولی نیز هست که وظیفه خود نوازنده نیز میتواند تلقی شود.

رفع تَرَک های روی ساز سنتور

انند دیگر ساز ها باید از گُوه و ملاط برای پر کردن شکستگی استفاه شود که در قسمت تعمیرات تنبک مفصلا شرح دادیم.

توجه داشته باشید که اگر وسط ساز گود باشد یا تورفتگی زیادی داشته باشد منجر به عدم کوک مناسب میشود. علت گودی هم عدم مرغوبیت چوب ، نازکی صفحه یا نبودن پل در ساز است.رفع این ایراد خیلی بعید است و هزینه زیادی نیز برای صاحب ساز به دنبال دارد.

تعمیرات کمانچه و انواع اشکالات در آن که نیاز به اصلاح و رفع دارند

تعویض پوست کمانچه

در صورت پاره شدن نیاز به تهیه یک پوست دیگر است ولی اگر فقط دچار دررفتگی باشد میتوان آن را دوباره کشید.

سیم کشی و تعمیر خرک ها

تعویض سیم ها و خرک هم مانند هر ساز دیگری نیاز به تهیه و تعویض دارند. اگر ساز شما کوک هست ولی باز هم صدای مناسب نمیدهد احتمالا به خاطر کهنگی سیم هاست.

هنگام کوک کردن مواظب باشید به صورت ناگهانی دسته کوک را نچرخانید که منجر به پارگی سیم میشود.

گرفتن شکستگی های بدنه ساز کمانچه

شکستگی ها ی روی بدنه ساز کمانچه هم با گُوه و ملاط میشود. یک تکه چوب را به شکل شکستگی در آورید و آن را داخل شکستگی قرار دهید و روی آن و اطرافش را با ملاط (خاک اره و چسب چوب) بپوشانید. سپس سمباده و رنگ بزنید.

البته این کار با ظرافت همراه است و نیاز به تجربه زیاد دارد. اگر هم نسبت ساخت ملاط را نمیدانید یا بزار لازم را ندارید به یک متخصص مراجعه کنید که هم مشورت بگیرید و هم کار تعمیر را بریا شما انجام دهد.

البته اگر تَرَک روی بیخ دسته ساز است (محل اتصال دسته با کاسه) حتما به یک سازنده حرفه ای کمانچه رجوع کنید زیرا این ایراد ممکن است باعث زیان های اساسی در ساز شود و باعث تخریب کاسه یا دسته ساز کمانچه شود اگر به درستی روی آن کار نشود.

موارد قابل تعمیر در ساز نی

ساز نی نسبت به ساز های قبلی بسار ساده تر است زیرا دارای پردا گذاری یا سیم و پوست نیست که بخواهد مورد تعمیر یا تعویض قرار بگیرد. مشکل اساسی که ممکن از برای ساز نی به وجود بیاید و نیاز به بازسازی دارد تَرَک های ایجاد شده به واسطه سرد شدن بخار دهان موقع دمیدن در ساز است که ممکن است باف ساز را ضعیف و پوسیده کند.

از دیگر مشکلاتی که برای این ساز وجود دارد خمیدگی و کج شدن بند های ساز است. این کجی ها با فشار آوردن به دو طرف خمیدگی ها قابل صاف شدن است. باید بدانید که ممکن است ساز به راحتی بشکند یا ترک بردارد. پس سعی کنید از ساز به خوبی نگه داری کنید وگرنه تعمیر اس نی بسیار مشکل است.

تعمیرات ویولن و رفع ایرادات احتمالی در این ساز

این ساز که از محبوب ترین ساز های غیر ایرانی است،از لحاظ ساختار و بدنه بسیار شبیه به ساز کمانچه است و ایراداتی مثل تعویض خرک و سیم کشی های آن مثل کمانچه است.

برای گرفتن صدای گز آن هم نیاز به گونیا کردن سطح دسته است.اگر باز هم گز ساز گرفته نشد نیاز به تعویض گریف است.

برای گرفتن تَرَک های پشت ساز را با بتونه رفع کرد ولی برای شکستگی های صفحه رویی را نمیتوان کاری کرد و باقی میماند.

از دیگر مشکلات ساز ویولن کمان بیش از حد آرشه است که نیاز دارد با حرارت و کمی فشار آن را به حالت نرمال برگرداند.

نعویض مو های آرشه هم امکان پذیر است.

تعمیرات ساز گیتار ، گرفتن گزی ساز ، تعویض سیم و پرده

تعمیر یا تعویض اکشن (خرک) که اگر بلند باشد کوتاه میشود و اگر کوتاه باشد تعویض میشود. این عمل را وقتی انجام میدهیم که صدای ساز حتی بعد از کوک کردن باز هم مناسب نیست و فالش است.

رفع گزی ساز که با تعویض خرک و سیم ها قابل حل است و اگر نشد نیاز به تعویض دسته دارد که کاری پیچیده و پر هزینه است.

گرفتن ترک های ساز هم توسط بتونه قابل انجام است ولی فقط صفحه زیرین. صفحه روی ساز دست نخورده میماند و نمیتوان تعمیر کرد.

تعویض گوشی های ساز گیتار به این گونه است که اگر یکی از گوش ها آسیب ببیند دو گوشی دیگر که به آن وصل است هم باید تعویض شود. تعمیر گوشی ها کاری زمان بر و پو هزینه است برای همین بهتر است تعویض شوند.

تعمیرات ساز پیانو به چه گونه است؟ آیا امکان پذیر است ؟

در پاسخ باید بگم بله ولی دارای پیچیدگی بیشتری نسبت به ساز های دیگر است. رفع ایراد و بازسازی این ساز نیاز به مهارت خیلی بالا دارد و در واقع باید توسط سازنده ها انجام شود. علاوه بر تعمیرا کار حرفه ای نیاز به ابزار پیشرفته وجود دارد که این کار را سخت تر نیز میکند.

حتی کوک کردن ساز پیانو نیز کاری زمان بر است و نیاز به گوش موسیقایی و ابزاری مثل دیاپازون دارد. اگر که فرد بخواهد این ساز کوک ایرانی کند نیاز به دانش بیشتری نیز ارموسیقی ایرانی دارد.

تعمیرات ساز کلارینت ، اوبرا ، ماکسینون ، فلوت و دیگر ساز های بادی

در این ساز ها ، در صورت وجود کلید روی آن ها معمولا آن ها ایراد پیدا میکنند که نیاز به عویض دارند.

گاهی اوقات تامپون ها ( لاستیک های واشر مانند که زیر کلید ها هستند که روی سوراخ ها را میپوشانند. ) دچار ایراد میشود که بعد از تعویض آن ها باید توسط تمیرا کار حرفه ای تنظیم شوند که درست سر جای خودشان قرار گیرند.

تعمیرات ساز ارگ و کیبورد

این ساز ها چون الکترونیکی میباشند عیوبشان بیشتر در سیستم داخلی است که یا از مدار هاست یا خازن ها و کیت ها که با دستگاه خاص عیب یابی میشودو سپس آن قسمت مربوطه بکل تعویض میشود. بیشتر قطعات این ساز تعویض میشوند نه تعمیر.

تعمیرات دیگر ساز ها

ساز هایی مانند شیپور ، تومبا و بینگو بانگو نیز شامل تعویض کامل پوست با رفع شکستگی توسط بتونه و ملاط میشوند.

ساز های مانند دوتار ، تنبور ، دیوان که تعمیرات آن هاشبیه ساز و سه تار است نیاز به توضیح بیشتری ندارند و در صورت مشکل همانند تا و سه تار تعمیر میشوند.

ساز ویلن سل ، ویولن آلتو و کترباس هم مانند ویولن هستند فقط کمی بیشتر کر میبرند و اجرت بالاتری دارند.برای آشنایی با رفع ایرادات این ساز ها به قسمت رفع ایراد ویولن رجوع کنید.